Księżyce Saturna

Titan

Został odkryty jako pierwszy księżyc tej planety w 1655 roku przez C. Huygensa. W 1944 roku, G. Kuiper wykrył istnienie na nim metanu. Księżyc ten musiał mieć zatem dość gęstą atmosferę! Masa Titana jest ogromna: porównywalna jest z 18 313 700 górami Giewont! Więc jest on prawie dwa razy cięższy od naszego Księżyca!

Interesującą cechą tego księżyca jest to, iż jest to drugi co do wielkości księżyc w Układzie Słonecznym (po Ganimedesie). Jest on nieco większy od Merkurego! Zaskakujące jest to zwłaszcza, że jest to księżyc w naszym Układzie mający gęstą atmosferę!

Przelot sondy Voyager 1 został tak zaplanowany, by zbliżyła się ona do Titana i dokładnie sfotografowała ten księżyc, choć oznaczało to równocześnie „wyrzucenie” tej sondy poza Układ Słoneczny. Naukowcy sądzili, że muszą być w atmosferze jakieś „dziury” w chmurach i że się uda zobaczyć choć fragmenty powierzchni. Zdjęcia zawiodły naukowców: ukazały tylko jednolitą pomarańczową kulę (kolor ten zawdzięcza Titan swoistemu „smogowi” organicznych cząstek głównie pochodnych metanu i amoniaku). Prawdopodobnie na powierzchni Titana znajduje się ocean metanu i etanu. Jedyną możliwością zbadania powierzchni tego księżyca, jest użycie radaru (tak jak w przypadku Wenus). Zaopatrzona jest w niego sonda Cassini, która w połowie 2004 roku dotrze do Saturna i na dodatek zrzuci na Titana próbnik Huygens (który posiada też i polską aparaturę naukową).

Obserwacje tego księżyca są stosunkowo łatwe nawet w warunkach amatorskich. Możliwe jest to nawet przez większą lornetkę! Dla zawodowych astronomów, niezwykle cenne informacje o jego atmosferze dają obserwacje nieczęstego zjawiska zakryć jaśniejszych gwiazd przez ten księżyc… Światło gwiazdy (które jest w zasadzie źródłem punktowym) „skanuje” atmosferę Tytana, tak samo jak laserowy czytnik kodów kreskowych w kasie. Obserwacja takiego zjawiska kilka lat temu, pozwoliła ustalić, że atmosfera tego księżyca ma co najmniej trzy warstwy chmur. Jeżeli się zdarzy, że obserwator, Titan i zasłaniana gwiazda znajdą się na jednej linii, to można wtedy zauważyć nagłe pojaśnienie księżyca! Gęsta atmosfera Titana działa bowiem jak swoista soczewka i powoduje zogniskowanie promieni gwiazdy (udało się to zaobserwować polskim astronomom!).

Pan

Został odkryty dopiero w 1990 roku. Interesującą cechą tego księżyca jest to, że jest satelitą poruszającym się już wewnątrz tzw. granicy Roche’a. Jest to bardzo leciutki księżyc, o masie tylko jednej trzeciej góry Giewont. Jest bardzo mały i ma z pewnością dość spoistą strukturę, skoro siły pływowe Saturna jeszcze go nie rozerwały! Jest też najbliższym dotąd odkrytym księżycem tej planety krążącym wewnątrz pierścienia A (i ma wpływ na jego strukturę), w tzw. przerwie Enckego.

Janus

Interesującą cechą tego księżyca jest to, że wraz z Epimetheusem są satelitami współorbitalnymi: co jakiś czas (mniej więcej co 4 lata) zamieniają się miejscami!

Mimas

Interesującą cechą tego księżyca jest to, że ma starszą powierzchnię od Enceladusa, silnie zrytą kraterami. Najciekawszym z nich jest krater noszący imię odkrywcy księżyca: Herschel. Ma on 130 km srednicy, czyli jest tylko 1/3 razy mniejszy od całego księżyca! (ok. 400 km średnicy). Przez ten ogromny krater Mimas przypomina nieco słynną Gwiazdę Śmierci z filmów SF „Gwiezdne Wojny” George’a Lucasa. Zderzenie to najprawdopodobniej o mało nie doprowadziło do destrukcji księżyca.

Enceladus

Interesującą cechą tego księżyca jest to, że ma  największą zdolność odbijania światła, czyli albedo, ze wszystkich ciał Układu Słonecznego! Powierzchnia Enceladusa, w odróżnieniu od Mimasa, jest pokryta lodem i ciągle się odnawia. Przypuszcza się, że przyczyną aktywności tego księżyca jest tzw. rezonans 1:2 z innym satelitą Dione (dwa obiegi Enceladusa odpowiadają jednemu obiegowi Dione). Rezonans ten może powodować podgrzewanie wnętrza Enceladusa i ciągły wypływ świeżych mas lodu, co tłumaczy tak wysokie albedo…

Tethys

Interesującą cechą tego księżyca jest to, iż posiada on ogromny krater o średnicy ok. 400 km, tylko 2,5 razy mniejszej od samego księżyca. Nazwano go Odyseuszem. Ta ogromna katastrofa z pewnością o mało nie doprowadziła do zniszczenia tego księżyca. Krater ten w wyniku działania sił izostatycznych uległ wygładzeniu. Na tej samej orbicie co Tethys, krążą również dwa inne, nieduże księżyce… Możliwe jest to dzięki temu, że znajdują się one w tzw. punktach Lagrange’a. Telesto wyprzedza Tethys zawsze o kąt 60°, a Calypso „spóźnia” się również o ten sam kąt.

Dione

Interesującą cechą tego księżyca jest to, iż ma bardzo zróżnicowaną powierzchnię: jedna półkula ma system niezwykłych linii, a druga jest usiana kraterami. Przyczyna tych różnic nie jest jak dotąd znana… Na tej samej orbicie co Dione, krążą również inny, nieduży księżyc… Możliwe jest to dzięki temu, że znajduje się on w tzw. punkcie Lagrange’a. Helene wyprzedza bowiem Dione zawsze o kąt 60°. Odkryty w 1684 r.

Hyperion

Interesującą cechą tego księżyca jest to, iż ma on bardzo nieregularny kształt. Jest też na dodatek silnie zryty kraterami. Przypuszcza się nawet, że może być to fragment większego księżyca, który uległ rozbiciu w jakieś odległej katastrofie kosmicznej…

Iapetus

Interesującą cechą tego księżyca jest to, iż ma bardzo zróżnicowaną jasność powierzchni: jedna półkula ma małe albedo szacowane na zaledwie 5%, druga jest o wiele jaśniejsza aż 50%. Zmiany jasności tego księżyca podczas ruchu na orbicie dają się zaobserwować przez teleskop! Sam Cassini pewnego razu nie mógł dostrzec Iapetusa, kiedy ten był akurat skierowany swą ciemniejszą półkulą. Przyczyna tych różnic nie jest jak dotąd znana…

Kiviuq, Ijiraq, Paaliaq

Interesującą cechą tych księżyców jest to, iż choć są one zaliczane do księżyców „nieregularnych” (tj. poruszający się po eliptycznej orbicie nachylonej pod dużym kątem), to jednak poruszają się ruchem prostym, a więc zgodnym z obrotem planety. Mniejsze od góry Giewont (2, 4 razy mniejszej, takiej samej).

Skadi, Albiorix, Erriapo, Siarnaq, Tarvos, Mundilfari, S/2003 S1, Suttung, Thrym

Odkrycia dokonano za pomocą 3,6-metrowego teleskopu Kanadyjsko-Francusko-Hawajskiego na Mauna Kea (Hawaje).

Ymir

Interesującą cechą tego księżyca jest to, iż oddala się on najbardziej od macierzystej planety spośród wszystkich znanych obecnie księżyców Saturna!

Ponadto odktyto jeszcze kilka innych księżyców: Phoebe, Epimetheus, Atlas, Prometheus, Pandora.